Η εμπειρία της Ασίας στη λιτότητα

Άρθρο του Stephen Roach, πρώην πρoέδρου της Morgan Stanley Asia, μέλος του σώματος καθηγητών στο Πανεπιστήμιο του Yale και συγγραφέα του βιβλίου με τίτλο «The Next Asia».


___

“Η συζήτηση περί λιτότητας ήταν το θέμα της ημέρας στο φετινό World Economic Forum στο Νταβός. Και για βάσιμους λόγους. Η Ευρώπη εισέρχεται πάλι σε ύφεση, σε μια εποχή που η ανάκαμψη στις ΗΠΑ αρχίζει, επιτέλους, και επιταχύνεται. Και αυτό έχει υπονομεύσει το επιχείρημα περί δημοσιονομικής εξυγίανσης, που προωθείται τόσο πολύ στην Ευρώπη.

Και όμως αποκόμισα ένα ξεχωριστό συμπέρασμα από το Νταβός. Προήδρευσα σε μια συνεδρίαση με θέμα «Το νέο περιβάλλον στην Ανατολική Ασία», στο οποίο συμμετείχε πάνελ ανώτατων εκπροσώπων από Ταϊλάνδη, Νότια Κορέα, Μαλαισία, Σιγκαπούρη και Ιαπωνία. Με εξαίρεση το συμμετέχοντα από Ιαπωνία, όλοι οι υπόλοιποι είχαν εμπειρία από πρώτο χέρι της καταστροφικής ασιατικής χρηματοοικονομικής κρίσης που είχε συμβεί στα τέλη της δεκαετίας του ΄90.

Δεν μπόρεσαν να αντισταθώ στον πειρασμό να παρασύρω την Ασία στη συζήτηση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Αντί να ζητήσω από τους Ασιάτες ομιλητές να προβούν σε υποθέσεις για τον αντίκτυπο των μέτρων λιτότητας στην υπερχρεωμένη ανεπτυγμένη Δύση, τους ζήτησαν να αξιολογήσουν τη δική τους εμπειρία στη διάρκεια και μετά την κρίση στο τέλος της δεκαετίας του ΄90.

Ειλικρινά, έμεινα έκπληκτος από αυτά που άκουσα. Οι ομιλητές συμφώνησαν σε δύο σημεία:

Πρώτον, εξέφρασαν αρχικά την απέχθειά τους στα στρεβλά προγράμματα προσαρμογής που όριζαν οι όροι των υπό συνθηκών προγραμμάτων διάσωσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (οι Νοτιοκορεάτες ακόμη αναφέρονται περιφρονητικά στην «κρίση του ΔΝΤ» στα τέλη της δεκαετίας του ΄90).

Δεύτερον -και εδώ ακριβώς κρυβόταν η έκπληξη- όλοι συμφώνησαν ότι, με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης, ότι αυτές οι επώδυνες προσαρμογές άξιζαν τον κόπο, διότι οι οικονομίες τους -κλονισμένες από την κρίση- αναγκάσθηκαν να υιοθετήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που άνοιξαν το δρόμο για τις θεαματικές οικονομικές τους επιδόσεις σήμερα.


Στην επιφάνεια, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Το 1998, στο βάθος της ασιατικής κρίσης, η αθροιστική παραγωγή των πέντε οικονομιών ASEAN -Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ- «βούλιαξε» κατά 8,3%. Το πραγματικό ΑΕΠ στη Νότια Κορέα -που από καιρό θεωρείτο η «αγαπημένη» των πρόσφατα ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών της Ασίας- συρρικνώθηκε κατά 5,7% εκείνη τη χρονιά. Αλλά τότε, οι αυστηροί όροι που προέβλεπαν τα πακέτα διάσωσης του ΔΝΤ και τα προγράμματα προσαρμογής -η «δόση» λιτότητας που υπέστη η Ασία- έδωσαν ώθηση στην οικονομία.

Κατά συνέπεια, τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών -η «αχίλλειος πτέρνα» του επονομαζόμενου αναπτυξιακού θαύματος της Ανατολικής Ασίας- πήγαν από έλλειμμα σε πλεόνασμα. Για της πέντε οικονομίες ASEAN, τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών -που ανέρχονταν κατά μέσο όρο στο 4% του ΑΕΠ στη διετία 1996-97, μετατράπηκαν σε μέσο πλεόνασμα στο 6,8% του ΑΕΠ το 1998-99. Παρόμοια «μεταμόρφωση» συνέβη στη Νότια Κορέα, όπου το 2,8% έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών το 1996-1997 έγινε πλεόνασμα 8,6% το 1998-1999.

Από τότε, η περιοχή δεν κοίταξε ποτέ πίσω. Μέσα σε δύο χρόνια, οι περισσότερες από τις ασιατικές οικονομίες που είχαν πληγεί από την κρίση επανέκτησαν τα υψηλά, προ της κρίσης επίπεδα ανάπτυξης. Και δεν ήταν μια προσωρινή ανάκαμψη. Αρχής γενομένης από το 1999, οι πέντε οικονομίες ASEAN άρχισαν μια δεκαετή ανοδική πορεία με ετήσιους, μέσους ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ στο 5% (5,5% για τη Νότια Κορέα στην αντίστοιχη περίοδο). Εν ολίγοις, δεν υπήρξαν διαρκείς, αρνητικές συνέπειες από τη βραχυπρόθεσμη «δόση» μέτρων λιτότητας και στο βαθμό που η λιτότητα ήταν ουσιαστικής σημασίας για τη μετά-την-κρίση θεραπεία, τα μακροπρόθεσμα οφέλη αποδείχθηκαν τόσο εντυπωσιακά, όσο και με διάρκεια.

Τρία διδάγματα για εμάς τους υπολοίπους έρχονται στο μυαλό. Πρώτον, δεν υπάρχουν κέρδη χωρίς πόνο. Ελάχιστοι από εμάς στον ανεπτυγμένο κόσμο μπορούν να «βυθομετρήσουν» συνολική συρρίκνωση της παραγωγής στο βαθμό που τη βίωσαν οι ασιατικές οικονομίες στη κρίση του 1998, για να μην αναφέρει κανείς την πολιτική βούληση για επιβολή της στις οικονομίες μας.

Η οικονομική αποδιάρθρωση και η ταπείνωση περήφανων χωρών ήταν, πράγματι, καταστροφική (όπως μπορούν να πιστοποιήσουν οι Έλληνες σήμερα). Αλλά, μόλις αποκαταστάθηκαν οι υπερβολές, η μετά-την-κρίση ανάκαμψη της Ασίας ήταν εξίσου δυναμική, όσο και σταθερή.

Δεύτερον, οι ισοτιμίες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο ως «βαλβίδα διαφυγής» κατά τις πρώτες ημέρες της διαδικασίας αναπροσαρμογής των ασιατικών χωρών μετά την κρίση. Καθώς η περιοχή μετέβη από το αυστηρό συναλλαγματικό καθεστώς συνδεδεμένων ισοτιμιών σε νομίσματα ελεύθερης διακύμανσης, οι ασιατικές ισοτιμίες «βούλιαξαν», με την πτώση τους έναντι του δολαρίου να κυμαίνεται από 28% στη Νότια Κορέα και σχεδόν 37% σε Ταϊλάνδη, Μαλαισία και Φιλιππίνες, μέχρι 80% σε Ινδονησία.

Τέλος, δεν υπάρχει υποκατάστατο για την αναδιάρθρωση. Στην Ασία στα τέλη της δεκαετίας του ΄90, τα μέτρα που είχαν ως στόχο το χρηματοοικονομικό τομέα κυριαρχούσαν στα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής που επέβαλε το ΔΝΤ, υπήρχαν όμως και προγράμματα που εστίαζαν σε μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα και τις δαπάνες, εταιρική διακυβέρνηση, ιδιωτικοποιήσεις και αναδιάρθρωση του εταιρικού χρέους. Παρόλο που δεν εφαρμόσθηκαν όλα αυτά τα προγράμματα με αυστηρή συμμόρφωση στους όρους του ΔΝΤ, εντούτοις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην προώθηση σημαντικών βελτιώσεων στην ασιατική ανταγωνιστικότητα.

Κανένα από αυτά τα διδάγματα δεν πρέπει να χαθεί στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ. Παρόλο που μεμονωμένες χώρες δεν διαθέτουν συναλλαγματική ευελιξία εντός της νομισματικής ένωσης -μια από τις πιο εμφανείς και σημαντικές διαφορές της Ευρώπης από την Ασία των τελών της δεκαετίας του ’90- δεν υπάρχει τίποτε που να εμποδίζει την υποτίμηση του ευρώ από τη ενίσχυση της πανευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για το αμερικανικό δολάριο.

Αλλά καμία χώρα -ή ομάδα χωρών, στην περίπτωση της Ευρώπης- δεν έχει επιστρέψει στην ευημερία μέσω υποτίμησης. Κατά συνέπεια, τα διαρθρωτικά μαθήματα της Ασίας είναι εξίσου σημαντικά στον ανεπτυγμένο κόσμο. Πράγματι, η οικονομία της Γερμανίας ξεπερνάει σε ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη την υπόλοιπη Ευρώπη, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις μεταρρυθμίσεις και απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Το ίδιο «φάρμακο» μπορεί να αποδειχθεί εξίσου ωφέλιμο για την υπόλοιπη Ευρώπη -για να μην αναφερθεί κανείς στις ΗΠΑ, που αντιμετωπίζουν και οι ίδιες σημαντικές ανταγωνιστικές προκλήσεις.

Στο τέλος, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας δεν είχαν άλλη επιλογή από το να αποδεχθούν δρακόντεια μέτρα, ως το τίμημα των πακέτων διάσωσης στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Απομένει να διαπιστωθεί εάν οι πλούσιες, ανεπτυγμένες χώρες είναι πρόθυμες να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Πριν από δύο δεκαετίες, στο βιβλίο με τίτλο «Changing Fortunes», οι Paul Volcker και Toyo Gyohten διατύπωσαν τον εμφανή, διπλό κανόνα για την επίλυση της κρίσης: «’Οταν το [Διεθνές Νομισματικό] Ταμείο είναι σε διαβουλεύσεις με μια φτωχή και αδύναμη χώρα, η χώρα συμμορφώνεται. Όταν είναι σε διαβουλεύσεις με μια ισχυρή χώρα, τότε συμμορφώνεται το Ταμείο».

Ίσως αυτό να αποτελεί το βασικό δίδαγμα από την ασιατική κρίση των τελών της δεκαετίας του ’90: τα μέτρα λιτότητας μπορούν να αποδώσουν. Αλλά η επιτυχία ή αποτυχία τους καθορίζεται από την πολιτική εξουσία -και κυρίως την επίλυση της έντασης μεταξύ βραχυπρόθεσμων λύσεων και της δέσμευσης για μια μακροπρόθεσμη στρατηγική. Εκεί ακριβώς συνεχίζεται η διαμάχη στη Δύση.”

Copyright: Project Syndicate, 2012 www.project-syndicate.org

ΠΗΓΗ : Εντυπη έκδοση ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -